Süt dişleri normal dişlere oranla daha çok organik madde içerirler, bu nedenle çürümeye daha yatkınlardır, daha kolay ve hızlı çürürler.
Çocuklar, çürüğün erken döneminde görülebilen soğuk sıcak hassasiyeti ve hafif ağrı gibi sinyalleri zamanında yorumlayamazlar. Olayı ancak dayanılamayacak kadar ağrı olmasında fark ederler ki bu durumda çok geç kalınmış olabilir.
Çocuklar ağız bakımına yetişkinler kadar dikkat edemezler. Çocuğun el becerisi, merakı ve ebeveynin tutumu diş fırçalama alışkanlığını belirler.
Özellikle annelerin sıklıkla yaptığı bir hata da emzik ya da biberonu şeker, reçel vb. gibi gıdalara batırarak çocuklara vermeleri veya uyku aralarında şekerli süt, meyve suyu gibi gıdalara alıştırmalarıdır. Böylece beslenme düzensizliğinden dolayı dişler çürümeye yatkın hale gelir.
Çürüğü tamamen engelleyebilecek bir aşı yada ilaç henüz geliştirilemedi. Ancak, çürük sayısını azaltmaya yönelik bazı malzemeler günümüzde kullanılmaktadır, bunlardan birisi; "fissür örtücü" dediğimiz malzemedir. Diş çürükleri genellikle azı ve küçük azı dişlerinin, çiğneyici yüzlerinde bulunan "fissür" adı verilen oluklarda başlar. Bahsettiğimiz malzemeyle olukların üzeri kapatılıp, o bölgeye mikrop, yemek artığı vs. nin sızması engellenerek çürük başlaması önlenir. Bu işlem, 6 yaşından itibaren çıkan kalıcı azı ve küçükazı dişlerine de uygulanabilir.
Çürüğü engellemenin başka bir yolu da dişlerin çürüğe karşı direncini artırmaktır. Dişlere yüzeysel florür uygulanması suretiyle bu direnç kazandırılır.
Süt dişlerinin birinci görevi çocuğun düzgün beslenmesini sağlamaktır. Ayrıca konuşmanın düzgün gelişimi de süt dişlerinin varlığına bağlıdır. Bunların yanında aşağıdaki gibi bir görüntü, hiç kimsenin çocuğunda görmek istemeyeceği ciddi estetik sorunlara yol açmaktadır.
Süt dişleri kapladıkları alanı kendilerinin yerine gelecek olan kalıcı diş için korumakta ve kalıcı diş sürerken ona rehberlik yapmaktadırlar.
Süt dişi erken çekildiği zaman bu doğal yer tutuculuk fonksiyonu da ortadan kalkmaktadır.
Süt Dişlerindeki Çürükler Tedavi Edilmeli Mi?
Tedavi edilmeyen süt dişi çürükleri, ağrı, kötü koku, çiğneme zorluğu, beslenme bozukluğu ve çirkin görüntüye yol açar. Bu dönemdeki tedavi edilmeyen diş bozuklukları, ileride diş çarpıklığı,çene gelişiminde bozukluk ve genel sağlık problemlerine (romatizmadan kalp rahatsızlıklarına kadar) sebep olabilecektir. Dolayısıyla süt dişlerindeki çürükler, "nasıl olsa yerine yenileri gelecek" yanılgısına düşmeden tedavi edilmelidir.
Çocuklarda Diş Yaralanmaları
Çocuklarda dişlerin zarar gördüğü kazalarda zaman kaybetmeden müdahalede bulunulmalıdır. Doğru tanı konması çok önemlidir. Bunun için hekiminiz size, kazanın ne zaman ve nerede olduğunu, darbenin ne taraftan geldiğini, kaza sonrası baygınlık, kusma, hafıza kaybı vb. olup olmadığını soracaktır. Verilen bilgiler doğrultusunda en doğru tedavi uygulanabilecektir.
Çocuklardaki diş yaralanmaları, bazen kalıcı dişin tamamıyla yuvasından ayrılmasına sebep olabilir. Bu durumda çıkan diş ile birlikte acilen dişhekiminize gitmelisiniz. Bu esnada diş, bir bardak sütün içinde, eğer süt mevcut değilse, temiz bir su içinde muhafaza edilmelidir.
Bebeklerde Ağız Bakımı
Bebeklerin, en azından ilk dört ay anne sütü ile beslenmeleri ağız çevresindeki yumuşak doku ve kas fonksiyonlarının normal gelişimini sağlayacaktır. Anne sütünün yetersiz olduğu durumlarda fizyolojik başlıklı (damaklı, kesik uçlu) biberon kullanımı gerekir.
Bebekler 1 yaşından itibaren bardak ve kaşıkla beslenmeye alıştırılmalıdır.
Biberonla beslenme en fazla 2 yaşına kadar devam edebilir. Parmak emme yalancı emzik kullanma gibi alışkanlıklara 2 – 2,5 yaşına kadar izin verilebilir. Eğer parmak emme alışkanlığı mevcutsa, bunun sebebi araştırılarak 3 – 6 yaş arasında bu alışkanlık mutlaka giderilmelidir.
Solunum problemleri, çene gelişmesi üzerine olumsuz etki eder. Burundan değil de, sadece ağızdan soluma durumu mevcutsa (bu durum uykuda daha iyi anlaşılır) muhakkak kulak burun boğaz uzmanına danışılmalıdır.
Çocuklarda Diş Fırçalama Ne Zaman Başlamalıdır?
Bebek 6-8 aylıkken, (yani ilk dişler ağızda göründüğünde) temizleme işlemi başlamalıdır. Sabah kahvaltısı sonrası ve gece yatmadan önce dişleri (en azından çiğneme yüzeylerini) temiz bir tülbent ya da gazlı bezi ıslatarak silmek, temizlemek yerinde olur.
Diş fırçası kullanımına ise çocuğun arka dişlerinin çıkmasından sonra (ortalama 2,5 - 3 yaşında ) başlanması uygundur.
Okul öncesi çocuklarda diş fırçalama için bir teknik uygulatmak çok zordur. Bu yaşlarda önemli olan, çocuğa diş fırçalama alışkanlığı kazandırmaktır. Çocuklar diş fırçalarken çoğu zaman dişlerin görünen ya da kolay ulaşılan yüzlerini fırçalar. Oysa çürüklerin önlenmesi için dişlerin ara yüzleri ve çiğneyici yüzeylerini çok daha iyi temizlemek gerekir. Bu nedenle fırçalamadan sonra Anne-Babanın kontrolü iyi olur.
Çocuklar İçin Nasıl Bir Diş Fırçası Seçilmeli?
Çocuğun ağız büyüklüğüne uygun, yumuşak ve naylon kıllardan üretilmiş diş fırçaları kullanılmalıdır. Sert fırçalar dişleri aşındıracağı için kullanımı uygun değildir. Eskimiş bir süpürgeyle süpürme işlemi nasıl yapılamazsa, eski bir fırçayla da dişler fırçalanamaz. Fırça kılları aşınır aşınmaz (Ortalama 6 ay) mutlaka değiştirilmelidir.
SORU CEVAP
Soru:Çocuğumu ilk defa ne zaman muayene ettirmeliyim?
Cevap:Çocuklar ilk dişlerinin çıktığı çok küçük yaşlarından itibaren (yaklaşık 6 aylıkken) 6 ayda bir düzenli olarak diş hekimine götürülerek hem çocuğun bu ortamla tanışarak korkmadan gelebilmesi sağlanmalı, hem de ebeveynler, çocuklarının diş sağlıklarını en üst seviyede tutmak için neler yapmaları gerektiğini öğrenmelidir. Ayrıca bu sayede telafisi zor büyük problemler oluşmadan ya da henüz büyümeden tespit edilip müdahale edilmiş olur.
Soru:Süt dişlerine dolgu veya kanal tedavisi yapılması gerekli midir?
Cevap: Süt dişleri zamanla düşerek yerlerini daimi dişlere bırakırlar. Süt ön kesici dişleri 7-8 yaşına kadar, süt arka azı dişleri ağızda 12-13 yaşına kadar korunmalıdır. Çünkü bu dişlerin altından gelen daimi dişler gelişimlerini bu yaşlarda tamamlar ve ağız içine sürmeye hazır olur. Özellikle çiğnemede önemli rol oynayan süt azı dişleri, süt kesici (ön) dişlere oranla çok daha geç değişirler. Bu nedenlerle bu dişlerin düşme zamanlarına kadar ağızda sağlıklı bir şekilde tutulmaları büyük önem taşımaktadır. Eğer söz konusu dişlerde çürük varlığı tespit edilmiş ise vakit geçirmeden dolgu veya amputasyon/kanal tedavisi yapılması, bu dişlerin düşme yaşlarına kadar ağızda kalmasına yardımcı olur.
Soru:Çocuğumun dişleri çok hızlı çürüyor. Dişlerinin korunmasına yönelik neler yapılabilir?
Cevap: Diş çürüğünün önlenmesinde en önemli görev aileye düşmektedir. Dişlerin düzenli olarak fırçalanması ve beslenme alışkanlığının kontrolü çocuğun anne-babasına düşen önemli görevlerdir.
Bunlara ilave olarak diş çürüğünün önlenmesi amacıyla kliniğimizde farklı koruyucu uygulamalar uygulanmaktadır. Bu koruyucu uygulamalar şu şekilde sıralanabilir:
1-Ağız Hijyen Eğitimi
Ağız diş bakımını eksiksiz yapmak ancak eksiksiz bilgi ile mümkün olur. Diş fırçalama ve diş ipi kullanımının öğretilmesi, beslenme alışkanlıklarının gözden geçirilmesi ve ağız diş sağlığının öneminin anlatılmasını içeren hijyen eğitimi, eksik bilgi kalmamasını sağlar. Bu eğitim çocuklar için olduğu kadar büyükler için de önem taşır.
2-Yüzeyel Fluorid Uygulaması
Fluorid, sudan veya yediğimiz pek çok gıdadan alabildiğimiz doğal bir mineraldir. Dişler üzerine sürülerek uygulanan bu mineral, diş minesini güçlendirerek çürüğe karşı daha dayanıklı hale getirmektedir.
Yüzeyel fluorid uygulamaları 3 yaşından itibaren başlanabilen ve her 3-6 ayda bir tekrarlanması gereken basit, acısız bir işlemdir. Çocuğun diş hekimi ile ilk karşılaşması ve belirli periyodlarla kontrole gelmesi açısından idealdir. Beş dakikadan az süren bu işlem sonrasında çocuğunuzun dişlerinin yüzeyinde depolanan fluorid, dişlerini çok daha sağlıklı ve güçlü yapacaktır.
3-Fissür Örtücü
Dişlerin çiğneyici yüzeyleri girintili çıkıntılıdır. Bu bölgeler oldukça dardır ve gıdaların sıkışıp temizlenememesi nedeniyle genellikle çürüklerin başladığı yerlerdir. Bu bölgelerde gıda ve mikroorganizma birikimini önlemek amacıyla bu girintiler fissür örtücü adı verilen özel akıcı bir dolgu ile kapatılır. Bu işlem sayesinde tüm çürüklerin yaklaşık 70’ ini oluşturan çiğneyici yüzey çürüklerinden korunmak mümkün olmaktadır. Bu uygulamanın ilk defa yapılması gereken ideal dönem, ilk kalıcı azı dişlerin çıktığı dönemdir. Bu da 6 yaş civarıdır. Diğer azı dişlerinin sürme zamanlarında diğer azı dişlerine de uygulanır. Önemli bir nokta, kalıcı dişler sürmeye başladıktan kısa bir süre sonra yaptırmanın (1-2 sene içinde)daha iyi olacağıdır. Kesinlikle acısız ve çok kolay bir işlemdir.
Soru: Yer tutucu nedir?
Cevap: Süt dişleri çeşitli sebeplerle (çürük veya kaza) düşme zamanından erken kaybedilebilir. Böyle durumlarda alttan gelen kalıcı diş hazır olup sürene kadar, yandaki dişler eğilerek, dönerek kaybedilmiş süt dişinin kalıcı diş için koruması gereken yeri kapatabilirler. Hatta boşluğun karşı çenesinde bulunan diş uzamaya başlar. Eğer erken süt dişi çekiminden sonra gelişim kendi haline bırakılırsa meydana gelen bu hareketler, gelecek sürekli dişe yer kalmamasına sebep olacaktır. Böylece kalıcı diş ya hiç süremeyecek ya da normal yerinin dışında gelişecektir.
Yer tutucular, tüm bu problemlerin önüne geçmek amacıyla, dişin boşluğunu koruyan ve metal ve akrilden hazırlanan apareylerdir. Kaybedilen diş sayısına göre hareketli (takılıp çıkarılan) veya sabit (yapıştırılan) yer tutucular yapılabilir.
Soru: Çocuğum diş hekimine muayene olmuyor ve tedavi yaptırmıyor. Bu konuda ne yapılabilir?
Cevap:Özellikle küçük yaştaki çocukların diş hekimi ile ilk kez karşılaştıklarında uyumsuz davranmaları normaldir. Kliniğimizde uyum problemi olan çocukların, diş tedavisine ikna edilmesi ve uyum sağlayabilmesi için özel davranış yönlendirme teknikleri kullanılmaktadır. Ancak tedavi seanslarına uyum sağlanamayacağına karar verilen çocukların ve engelli hastaların tedavisi genel anestezi altında yapılabilmektedir.
